5 Gulden – Jacob Cats
Jacob Cats (1577 – 1660), was een Nederlands dichter, jurist en politicus. Gedurende zijn leven bekleedde hij vele officiële functies, maar was hij bij het gewone volk vooral bekend door zijn boeken en gedichten. Als ware “volksdichter”, zag Cats het als zijn taak het volk te onderwijzen met moraliserende verhalen en didactische verzen. Daarnaast bracht hij ook een eigen Bijbelvertaling uit, waarmee zijn populariteit tot ongekende hoogte steeg. Al in 1828 werd na studie geconcludeerd dat het gewone volk in de zeventiende eeuw meestal niet meer dan twee boeken bezat: een bijbel en een dichtwerk, allebei van Cats.
Een bijzonder contrast blijft echter, dat deze vrome man met zijn moraliserende teksten, van wie de uitspraak “kinderen zijn hinderen” komt, ook een andere kant had. Er zijn namelijk ook talrijke erotische verzen en gedichten van Cats bewaard gebleven, wat leidt tot een opmerkelijk contrast. Tegenstrijdig of niet, het zal ongetwijfeld hebben bijgedragen aan de enorme populariteit van zijn werk in Amsterdam. Want in Mokum gaan de wijzende vinger en vunzige moppen hand in hand, tot op de dag van vandaag.
Op het oorspronkelijke briefje van 5 Gulden stond Joost van den Vondel
10 Gulden – H.P. Berlage
Hendrik Petrus Berlage (1856 – 1934), hier afgebeeld in vroeg 17e-eeuwse kledij, was een Nederlands architect, stedenbouwkundige, meubelontwerper, glasontwerper en tekenaar. Aanvankelijk toonde Berlage als architect interesse in de neogotiek, maar in de loop van de late 19e eeuw werden zijn denkbeelden radicaler en liet hij zicht steeds meer inspireren door het rationalisme en Jugendstil. Vroege uitingen hiervan zijn te zien rond het Muntplein in Amsterdam.
Begin 20e eeuw verwerkte Berlage in toenemende maten zijn socialistische gedachtengoed in zijn werk. Een duidelijke uiting hiervan is Plan Zuid, het ontwerp voor het huidige Amsterdam-Zuid, de thuisbasis van Poundwise. Berlage was van mening dat ook de arbeidersklasse recht had op ruime, comfortabele woningen en nam verregaande maatregelen om hier in te kunnen voorzien. Inmiddels is Plan Zuid een beschermd stadsgezicht met een diverse groep bewoners. Berlage kijkt er vanaf boven waarschijnlijk vol trots op neer.
Op het oorspronkelijke briefje van 10 Gulden stond Frans Hals
25 Gulden – Rembrandt van Rijn
Rembrandt van Rijn (1606 – 1669), was een Nederlands kunstschilder, etser en tekenaar. Rembrandt geldt als een van de grootste schilders in de Europese kunst en als de belangrijkste Hollandse Meester van de 17e eeuw. Rembrandt spendeerde het grootste gedeelte van zijn leven in de hoofdstad en mocht daar uit eerste hand ervaren dat “Finance In Amsterdam” soms vrij genadeloos kan zijn. In de jaren ’30 van de 17e eeuw leverden zijn portretten van invloedrijke Amsterdammers bakken met geld op. Dit geld investeerde hij graag in aandelen en ambitieuze handelsmissies.
De Eerste Nederlands-Engelse Oorlog deed de vraag naar luxeproducten als schilderijen afnemen. Rembrandt raakte langzaam maar zeker in financiële problemen en slaagde er niet meer in om de talrijke leningen die hij in betere tijden was aangegaan, af te betalen. In 1656 vroeg hij faillissement aan en zijn verworven bezittingen werden verkocht. Om Rembrandt uit de schulden te houden, begonnen zijn zoon Titus en zijn huishoudster Hendrickje een kunsthandel. Rembrandt spendeerde de laatste jaren van zijn leven in een huurwoning en leefde daar van een klein inkomen.
Op het oorspronkelijke briefje van 25 Gulden stond Jan Pieterszoon Sweelink
1000 Gulden – René Descartes
René Descartes (1596 – 1650), was een uit Frankrijk afkomstige filosoof en wiskundige die grote faam verwierf met zijn redeneringen over de aard van kennis en de menselijke geest. In 1628 vertrok hij als echte expat naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, waar hij al eerder een bezoek aan had gebracht in 1618. Tot 1634 woonde Descartes aan de Kalverstraat in Amsterdam, een stad die vreemdelingen van heinde en verre toen ook al met open armen ontving. Hij zou al uiteindelijk al zijn bekende werken publiceren gedurende zijn tijd in Nederland.
In de eerste helft van de 17e eeuw was Nederland een bakermat van allerlei soorten filosofieën en wetenschappen, waarvan de oorsprong veelal lag bij de universiteiten van Utrecht en Leiden. Regelmatig bezochten wetenschappers als Descartes de vele salons in grote steden als Amsterdam, waar ze hoopten een luisterend oor te vinden van andere wetenschappers of geldschieters voor grote projecten. De heftige discussies die daar gevoerd werden, leidden er uiteindelijke toe dat Descartes het met een flink aantal grote namen in de Nederlandse wetenschap aan de stok had. Discussiëren tot je er bij neervalt, ook dat is Amsterdam!
Op het oorspronkelijke briefje van 1000 Gulden stond Spinoza.
Vrijblijvend kennismaken?
Daphne Alon
